عنوان پایان نامه :
بررسی فقهی حقوقی تاثیر سوء مصرف مواد روانگردان بر مسولیت کیفری
تفاوت ميان مسئوليت و مجرميت
مجرميت كه همان سوء نيت است يكي از اركان متشكله جرم است در صورتي كه مسئوليت نتيجه حقوقي جرم است. براي وجود مجرميت ارتكاب تقصير جزايي به معني وسيع كلمه (اعم از تقصير عمومي يا تقصير ناشي از بي احتياطي و بي مبالاتي) كه در حقيقت عنصر معنوي جرم را تشكيل مي دهد لازم است. اگر تقصير وجود نداشته باشد مجرميت نيز وجود ندارد و به علت فقدان عنصر معنوي ارتكاب جرم نيز وجود نخواهد داشت و بنابراين مسئله مسئوليت جزايي نيز به طور كلي مطرح نخواهد شد. ولي در صورتي كه مجرميت وجود داشته باشد و يا نداشته باشد كه متعاقباً در اين مورد صحبت خواهيم كرد پس براي اينكه كسي مجازات گردد دو عامل بايد همزمان وجود داشته باشد يكي مجرميت و ديگري مسئولیت.
منظور از اصل شخصي بودن اينست كه عدل و انصاف اقتضاء مي‌كند كه مجازات منحصراً دامنگير شخص مجرم شده و به نزديكان و اقرباي او سرايت نكند البته اگر چه اين اصل صرف اعمال كيفر در مورد بزهكاران را مورد توجه قرار مي‌دهد اما ناديده نبايد انگاشت كه به هر تقدير مجازات مجرم نمي‌تواند نسبت به خانوادۀ او بي‌تأثير باشد كسي كه به زندان يا اعدام محكوم مي‌گردد، بي شك خانواده‌اش از فقدان او دچار تشويش، نگراني و ناامني مي‌شوند و در اين موارد مجازات به شكلي غيرمستقيم آنها را نيز متأثر مي‌سازد و در نتيجه اصل شخصي بودن محدود مي‌گردد. در جوامع اوليه و حتي در جوامع سده‌هاي اخير، مسئوليت فردي و اصل شخصي بودن اصلاً مطرح نبود و اگر كسي مرتكب جرمي مي‌شد تمام اقوام و اعضاء خانواده در مقابل جرمي كه يك نفر انجام داده بود مسئوليت داشتند و در مناطقي كه مردم بصورت قبيله و طايفهای زندگي مي‌كردند اگر فردي از يك قبيله فردي از قبيله ديگر را مي‌كشت، قبيله مقتول اين حق را براي خود قائل مي‌شد كه بتوانند بر عليه قبيله قاتل وارد جنگ شده و تمامي آنها را از دم تيغ بگذرانند گاهي كوچكترين مسئله باعث مي‌شد بين دو قبيله سالها جنگ و خونريزي برپا شود و صدها و هزاران نفر نابود شوند و معتقد بودند خون بايستي با خون جواب داده شود و خون تنها به خون شسته و پاك مي‌شود اين مسائل بود تا اينكه دين مبين اسلام ظهور كرد و كلام خدا در قرآن مجيد اين روش زشت و نكوهيده جوامع را رد كرد و مسئوليت فردي و اصل شخصي بودن را بوجود آورد براي نمونه: آيات سوره انعام آيه 163: لاتزروا وازرةٌ وزرَ اخري.
سوره بقره آيه 285: لايكلف الله نفساً اِلّا وسعها لها ما كسبت و عليها ما اكتسبت.
در اين آيات خداوند مسئوليت عمل را متوجه فاعل آن نمود، گر چه اسلام به مجازات دسته جمعي كه قبلاً در ميان اعراب مرسوم بود خاتمه داد و مجازات فردي را جايگزين آن نمود ولي استثنائي بر اين اصل چه در قوانين و مقررات موضوعه و چه در احكام اسلامي وجود دارد .
